Ik moet dit onderwerp eerst even kaderen in de actualiteit, dus vraag ik even wat van uw geduld en uw aandacht bij deze inleiding die hoofdzakelijk informatief is, en ik beloof u dat het na de pauze wat concreter en levendiger wordt met getuigenissen en mooie overwegingen vanuit de grote schat van ons geloof.

De situatie van hertrouwde echtgescheidenenis blijkens de aandacht in de media immers hét agendapunt geworden van de Synode van deze maand. De vraag is dan steeds: gaat de Kerk haar standpunt daarover herzien of niet? Om het even eenvoudig te stellen: voor de Kerk is het huwelijk onverbreekbaar, en wie na een echtscheiding hertrouwt of met iemand anders gaat samenwonen, kan het sacrament van de eucharistie niet meer ontvangen. Daar er al zoveel over geschreven en gespeculeerd vanuit vele invalshoeken dat de aanloop naar deze Buitengewone Synode alleszins in een minder serene sfeer verlopen is dan bij vorige Synodes.

Het is paus Franciscus zelf die vanaf het begin gekozen heeft voor een meer open stijl, door de opdracht te geven om een enquête op te stellen die bedoeld was voor alle bisdommen van heel de wereld. Deze nieuwe stijl is anders dan die van zijn voorgangers, die de onderwerpen en debatten om zo te zeggen meer “binnenskamers” hielden. De bedoeling van die enquête was niet om een soort democratisch principe te gaan invoeren in de Kerk, maar gewoon om van de gelovigen zelf te weten te komen in hoever zij de Leer van de Kerk over gezin, huwelijk en seksualiteit kénnen en ook hoe er concreet in hun bisdom met die Leer wordt omgegaan. Uit de resultaten is gebleken dat er vooral hier in het Westen een grote kloof bestaat tussen wat de Kerk léért en voorhoudt in haar documenten, en wat er daarover gedacht wordt en wordt toegepast in de praktijk. Vandaar de hooggespannen verwachtingen die er gegroeid zijn, dat er met deze Synode veel gaat veranderen. Niet alleen in de seculiere pers, maar ook in de katholieke media hier bij ons. Verwachtingen in de zin van: als die kloof zo groot is, is dat omdat de Kerk met haar leer de lat te hoog heeft gelegd, en dus zal ze haar Leer moeten aanpassen aan wat de mensen ervan màken.

En hier in de voorbije maand heeft de bisschop van Antwerpen, Mgr. Bonny met zijn open brief daarvoor nog een flink gewicht bij in de schaal gelegd. Een tekst van 23 blz, meteen in 5 verschillende talen verspreid langs het internet, die meteen ook internationaal de aandacht heeft getrokken. De brief heet: “Synode over het gezin. Verwachtingen van een diocesane bisschop” http://deredactie.be/polopoly_fs/1.2079126!file/SYNODE_OVER_HET_GEZIN.pdf

Mgr. Bonny zegt daarin in eigen naam te spreken en stelt nogal wat punten van de Leer van de Kerk openlijk in vraag. Hij pleit voor vele veranderingen in de pastorale praktijk, onder het voorwendsel van een grotere barmhartigheid en zgn. “mildere” opstelling door een Kerk die volgens hem op de eerste plaats “tochtgenoot” moet zijn voor alle gelovigen in zgn. “onregelmatige situaties”, o.a. hertrouwde echtgescheidenen. Veranderingen die, nog steeds volgens hem, zó ver moeten gaan, dat zelfs de Léér van de Kerk op bepaalde punten zou moeten aangepast worden!... Het spreekt vanzelf dat zo’n brief van een plaatselijke bisschop “op de valreep” voor de Synode de verwachtingen dat er van alles gaat veranderen, nog heeft aangescherpt. Mààr, hij heeft ook voor verwarring gezorgd. Voor sommigen is zijn brief een belangrijk teken van hoop, voor anderen een bron van groeiende onrust, omdat het een betoog is van een bisschop zelf! Ik heb binnen het kader van dit programma niet de tijd om er allemaal in detail op in te gaan. Daarvoor verwijs ik graag naar de kritische kanttekeningen en terechte bedenkingen bij deze brief, in de open reacties van o.a. onze programmadirecteur priester Karlo Tyberghien http://www.rkdocumenten.nl/rkdocs/index.php?mi=680&nws=2719

van Vincent Kemme van het programma “Biofides” op Radio Maria

http://www.rorate.com/vnieuws/index.php/75176-mijn-moeite-met-de-brief-van-mgr-bonny ,

van Ivo Van Hemelryk van het Rooms-Katholiek Lekenforum

http://www.katholiekforum.be/index.php?option=com_content&

en van Jan Peeters in Katholiek Nieuwsblad. Het kan helpen om de onrust die Mgr. Bonny veroorzaakt heeft bij trouwe gelovigen terug wat tot bedaren te brengen. Zo’n vaart zal de Synode zeker niet lopen.

Maar, hoezeer de open brief van Mgr. Bonny hier te lande voor de rest ook lovende aandacht heeft gekregen in de pers http://www.standaard.be/cnt/dmf20140905_01252674 - ook de Katholieke pers en van de KULeuven! – in de internationale Katholieke pers, is zijn brief op nogal wat gefronste wenkbrauwen onthaald. http://lesalonbeige.blogs.com/my_weblog/2014/09/la-loi-la-mis%C3%A9ricorde-et-la-conversion.html en http://www.onepeterfive.com/belgium-takes-aim-family

Dit wou ik maar zeggen ter geruststelling. En de laatste twee weken wordt Mgr. Bonny nu ook in één adem genoemd met de Duitse kardinaal Walter Kasper, als de pleitbezorgers van de veranderingen waarvoor deze Synode zou moeten zorgen. Wie dit programma “het Verbond” regelmatig beluisterd heeft, herinnert zich dat ik het over de rol van kardinaal Kasper al heb gehad.

Ik had vorige keer aangekondigd dat 5 kerkgetrouwe kardinalen samen aan een boek aan het werken waren om de Leer van de Kerk over huwelijk en gezin nog extra onder de aandacht te brengen vóór de aanvang van de Synode. Met argumenten vanuit de Bijbel zelf én vanuit de geschriften van de Kerkvaders. Ze willen daarmee de Synodevaders herinneren aan de waarheid over huwelijk en gezin, zoals ze behoort tot de traditie en de Leer van de Kerk. Vandaar de titel van dit boek “In de Waarheid van Christus blijven” of “Volharden in de waarheid van Christus”. Het bestaat nog niet in het Nederlands, maar ondertussen is het wel in het Engels en het Frans verschenen en het telt meer dan 300 blz. Een lijvig document dus, een nieuw naslagwerk, - ook voor gewone gelovigen - dat sterk tegengewicht wil bieden voor de voorstellen van de nieuwlichters die op veranderingen aansturen op deze Synode.

Wat déze kardinalen beogen, is van meetaf aan duidelijk. Ze beginnen met in het voorwoord te citeren uit “Familiaris Consortio”, de encycliek van paus Johannes Paulus II over huwelijk en gezin uit 1981, waarin hij de bisschoppen vurig aanspoort om als herders van de Kerk – ik citeer – “te volharden in de waarheid van Christus”. Vandaar de titel van het boek, die de bisschoppen meteen aan die oproep herinnert. Ik lees even het fragment uit Familiaris Consortio dat ze gebruiken als leidmotief voor het hele boek:

“Omdat het de taak is van het apostolische ambt – d.w.z. van de bisschoppen, te garanderen dat de Kerk volhardt in de waarheid van Christus en dat zij daar steeds dieper in doordringt, moeten de herders de geloofszin bevorderen in alle gelovigen, de echtheid van de manier waarop die zich uitdrukt, met gezag onderzoeken en beoordelen en de gelovigen opvoeden tot een steeds rijper begrip van de waarheid van het evangelie.”

Dit boek is onmiskenbaar, ook letterlijk - een “gewichtig” antwoord op het recente boekje van de Duitse kardinaal Walter Kasper, “Het Evangelie van de familie” , waarin hij pleit voor een aantal veranderingen. Het meest in het oog springende is zijn pleidooi om hertrouwde echtgescheidenen voortaan onder bepaalde voorwaarden toe te laten zowel een tweede sacramenteel huwelijk aan te gaan als hen toegang te geven tot het ontvangen van de communie. Hij drukt de hoop uit – ik citeer - "dat zijn boek een theologische basis zal bieden voor discussies tussen de kardinalen en dat de Katholieke Kerk een weg zal vinden om "trouw” en “barmhartigheid” met elkaar te verzoenen.” De 5 kardinalen zijn met dit lijvig boek alleszins ingegaan op de uitnodiging van Kasper om over zijn voorstellen te kunnen discussiëren.

Ik wou ook nog de ondertitel van dat boek onder aandacht brengen, nl. “Huwelijk en communie in de Katholieke Kerk”. De schrijvers geven daarmee al meteen aan dat ze ingaan tegen de voorstellen van kardinaal Kasper om hertrouwde echtgescheidenen tóch te kunnen laten communiceren. In de Katholieke Kerk is het sacrament van het huwelijk immers onlosmakelijk verbonden met het sacrament van de Communie. Als dààr aan getornd wordt, is voor deze kardinalen het hek van de dam.

Ik ga hier misschien wat kort door de bocht, maar ik wil er binnen deze 45 min kunnen toe komen enigszins begrijpelijk te maken dat precies dàt aspect van de Leer van de Kerk veel te weinig gekend is, dat het omzeild wordt en vaak verkeerd wordt uitgelegd als uitsluiting van gelovigen die gefaald hebben, maar toch tot de Kerk willen blijven behoren. Vandaar de vele voorstellen tot oppervlakkige praktische oplossingen, zoals van kardinaal Kasper en van Mgr. Bonny. Vanuit een verkeerd begrepen barmhartigheid menen zij aan hertrouwde echtgescheidenen te moeten geven waar ze naar verlangen of waarop ze menen evenveel recht te hebben als alle andere zondaars, die we allemààl zijn… Maar, “Wat God verbonden heeft, zal de mens niet scheiden” en Jezusheeft dat onlosmakelijk verbond bezegeld door de Eucharistie in te stellen, waarin Hijzelf één wordt met de ziel, zoals man en vrouw één worden met elkaar… “Dit geheim heeft een diepe zin”, zegt Paulus, “ Ikzelf betrek het opChristusen Zijn Kerk. (Ef. 5,32) …

Een diepe zin dus, en een onuitputtelijke bron van genade voor wie ze wil leren kennen. Voor gelovig gehuwden: dat moge duidelijk zijn, en het is te hopen dat het sacrament van de eucharistie blijvend voedsel moge zijn om hun verbond met elkaar in God steeds dieper te beleven. Maar ook voor echtgescheidenen die uit eerbied daarvoor, wél blijven communicéren maar zich welbewust NIET engageren in een nieuwe relatie, die dus trouw blijven aan hun huwelijksverbond: en ik hoop dat deze uitzendingen van “Het Verbond” daarvan al hebben mogen getuigen… Maar zelfs óók – en hier gaat het vandaag om - voor hertrouwde echtgescheidenen die uit respect en eerbied voor beide sacramenten zich vrijwillig en bewust ONTHOUDEN van de communie, zoals de Kerk het vrààgt. Niet om hen te straffen, niet om hen uit te sluiten, maar om hen te heiligen. De psalmist zegt: “God wil niet de dood van de zondaar, maar zijn bekéring!...

De Franse priester Alain Bandelier, die al jaren actief is in de pastoraal voor echtgescheidenen, schrijft daarover het volgende (“Le mariage chrétien à l’épreuve du divorce” Ed. de l’Emmanuel p. 260-261)

“Voor hertrouwde echtgescheidenen heeft het probleem zich jammer genoeg toegespitst op de praktische vraag van het al dan niet mogen ontvangen van de communie. Maar daarmee wordt voorbijgegaan aan het ware dieperliggende probleem: wat IS het ontvangen van de communie eigenlijk? In de communie is Christus dààr in Zijn Lichaam, en Hij wil een intieme ontmoeting met mij, zoals een bruidegom met zijn bruid. Maar opdat er een intieme ontmoeting zou kunnen zijn, moet ik er óók zijn, moet ik er zijn, mét Hem en vàn Hem, zoals Hij van mij is, zoals een Bruidegom van zijn Bruid. Maar als ik mij door een welbewuste onomkeerbare keuze van Hem verwijderd heb, kan ik dan doen alsof ik ten volle gemeenschap heb met Hem, dat ik daar als ieder ander, recht op heb? (…) Als een man, gescheiden of niet, zich aan iemand anders geeft dan aan zijn vrouw, dan leeft hij in tegenspraak met zijn huwelijksbelofte én met de intieme eenwording met Christus in de heilige communie. (…)

En wat verder:

“Hertrouwde echtgescheidenen zijn niet uitgesloten van de communie, zij zijn in afwachting van de communie”. En hij maakt daarbij de vergelijking met onze christen broeders uit andere denominaties (Anglikanen en protestanten…) die wel ons geloof delen, maar toch de communie niet kunnen ontvangen. Ik lees verder: “En hoezeer wij ook van beide kanten verlangen naar hereniging met elkaar in het Lichaam van Christus, we mogen die eenheid niet kunstmatig bespoedigen door hen te laten communiceren… De verleiding is groot om dat wél te doen, maar het getuigt van veel meer respect en liefde om daar geduldig mee te wachten tot God Zelf die eenheid opnieuw tot stand brengt. Dàt is pas profetisch. Ondertussen beleven we dat oecumenisch verlangen naar verzoening en eenheid met die kerken als een nederige blijk van vertrouwen, en niet als een ondraaglijke frustratie en blijk van uitsluiting. In die zin is een gescheiden man of vrouw die hertrouwd is en die uit liefde voor Jezus en voor de Kerk, openlijk de communie NIET ontvangt, veel dichter bij het hart van Jezus, dan wie in dezelfde situatie de communie opeist omdat hij meent er recht op te hebben. ” (AB p.262-263)

Ik moet hierbij ook terugdenken aan wat Mgr. Léonard deze week hier op Radio Maria zei in “Geloofsgetuigen” over de parabel van de werkers van het 11^de uur… Er zijn werkers in de wijngaard die veel later komen dan die van het eerste uur, maar hun loon zal hetzelfde zijn. Jezus verlàngt naar hen vanaf het eerste uur, Hij hóópt dat ze er allemaal vanaf het begin kunnen bij zijn, maar Hij geeft uiteindelijk evenveel aan wie heel de dag gewacht heeft om te komen…”

Beste luisteraars, het is toch grandioos als je er zo kan tegenaan kijken?...

Als al de werkers in de wijngaard van de Heer, uit liefde voor Hém én voor de Kerk én voor “de kudde die aan hen is toevertrouwd” de moeite en de tijd nemen om die geestelijke rijkdom uit te diepen voor mensen die in een pijnlijke situatie zitten en oprecht naar Jezus verlangen, dan wordt dat immers ook meestal goed aanvaard en kan dat heel vruchtbaar zijn, zowel voor henzelf als in het onzichtbare voor heel de Kerk. Gebeurt dat niet, dan wordt dat aangevoeld als een “verbod”, als een “straf” van een Kerk die niet barmhartig is, omdat ze niet meteen wil geven wat de mensen vragen. Dan wordt het gezien als een Kerk die wel iedereen uitnodigt op een feestmaal, maar dan sommigen uitsluit van de tafel. Als dit soort beelden niet wordt rechtgetrokken, dan blijft de indruk achter dat hertrouwde echtgescheidenen te schande worden gezet voor de hele gemeenschap door hen voor te stellen NIET te communiceren. En zijzelf kunnen er inderdaad voor opteren om vanuit een verongelijkt gevoel tóch te gaan communiceren. De vraag is: welke van beide innerlijkehoudingen, brengt hen dichter bij God, dichter bij een bekering, en dichter bij heiligheid?

Ik lees hier een getuigenis van een vrouw in hetzelfde boek van priester Alain Bandelier:

“ Toen ik ging hertrouwen en hoorde dat ik dan de communie niet meer zou kunnen ontvangen, heb ik mezelf meteen afgevraagd: “Gaat Christus ophouden Zich te geven aan iemand die niet meer kan communiceren?” Jullie theologen weten goed dat dat NIET het geval is. Allereerst geeft Christus zich aan ons in het gebéd, maar ook in de liefde tot de naaste. Hij komt toch werkelijk tot ons, als wij ons van hart tot hart tot Hem richten? Denk nu maar niet dat ik het ontvangen van de Eucharistie relativeer. Wel integendeel! Maar hoe kan iemand, zonder dit geloof, begrijpen, dat als je niet meer kan communiceren, je toch niet ge-ëxcommuniceerd bent, dat je niet buiten de Kerk bent gezet?... Wat telt, is niet of en hoe dikwijls ik in mijn leven de communie heb ontvangen, maar wél de intensiteit van de intimiteit waarin ik altijd met Hem gelééfd heb.” (AB p.265-266)

Tot hier dit getuigenis. Ik moest daarbij denken aan de parabel van de farizeeër en de tollenaar. De farizeeër stond met opgeheven hoofd en zei: “Heer, ik dank u dat ik niet ben als die andere mensen… - we kunnen hier aanvullen: … als die echtbrekers en overspeligen, want ik ga wel elke dàg naar de mis, Heer en ik ga altijd te communie…” En de tollenaar bleef achterin de synagoge op een afstand, hij sloeg zich op de borst en zei: “God, wees mij zondaar genadig.” Jezus zei: ‘Ik zeg jullie, deze ging naar huis als iemand die rechtvaardig is in de ogen van God, maar die ander niet. Want wie zichzelf verhoogt, zal vernederd worden, maar wie zichzelf vernedert zal verhoogd worden.’ (Luk 18;9-14)

Priester Alain Bandelier zegt het zo: “Hoeveel verstrooide, onwaardige routine-communies worden niet ontvangen door wie er meent recht op te hebben?... Daarom misschien “minder communiceren om béter te communiceren”…

Er was deze week op Radio Espérance een opgemerkte uitzending over hetzelfde onderwerp: http://www.aleteia.org/fr/societe/article/opinion-divorces-remaries-une-dimension-prophetique-5331310096678912

“De katholieke Kerk is vandaag de enige om te getuigen van de grootheid en schoonheid van het huwelijk. (…) Dit getuigenis wordt gebracht door arme zondaars. Maar het is vooral omwille van onze ellende dat het waarde heeft en niet in de eerste plaats door onze grote heiligheid. Laat ons duidelijk zijn: wie NIET te communie gaat, omdat hij een tweede huwelijk heeft aangegaan, getuigt eveneens, op zijn manier, van de sacrale grootheid van het onverbreekbaar karakter van het huwelijk, en dus van God. Hij getuigt daarvan op de eerste plaats voor zijn kinderen die misschien ooit zullen geroepen worden om zich voor het leven te engageren. Maar ook voor de rest van de gelovige gemeenschap. Ik bewonder de gelovige die dat doet, omdat zijn gehoorzaamheid aan de Kerk een teken is van de grootheid van zijn geloof.

Hij herinnert elke keer opnieuw heel de gemeenschap eraan, die gewoon is te communie te gaan, – soms uit routine of zelfs onwaardig – waar het om gaat in het sacrament van de eucharistie én van het huwelijk. Zo bouwt hij de Kerk op, zo sticht hij zijn broeders. En ook wie eens uitzonderlijk, om een reden die hij alleen kent, niet te communie gaat, getuigt van de hoge waarde die hij aan de sacramenten toekent.

Voor de hertrouwde echtgescheidenen is dat zeker moeilijker, omdat de reden door iedereen gekend is. Laten we mekaar geen mietje noemen: in een parochie kennen de meeste mensen de levenssituatie van de anderen, en dan valt het op dat er iemand niet te communie gaat. Dit getuigenis heeft dus zelfs een heldhaftige dimensie. Wat ik wil belichten, is niet het zichtbaar worden van de mislukking van het eerste huwelijk waarover niemand kan oordelen. Maar wat exemplarisch is, is de manier waarop de hertrouwde gescheiden gelovige die NIET te communie gaat, deze mislukking in geloof beleeft in zijn trouw aan de Kerk die zijn moeder is. Dit getuigenis heeft dus een voorbeeldige heldhaftige dimensie. Wat ik tot voorbeeld geef, is niet de mislukking van de eerste verbintenis waarover niemand kan oordelen. Wat ik tot voorbeeld geef, is de manier waarop de hertrouwde gescheiden persoon die niet te communie gaat, deze mislukking belééft, zijn loyaliteit tegenover de Kerk die zijn moeder is. Ik denk werkelijk dat in deze tijd waarin het huwelijk in crisis is, de Kerk de profetische zending heeft om nog explicieter te spreken over de onverbreekbaarheid van het huwelijksverbond. Het wonder van God, is dat ook hertrouwde echtgescheiden gelovigen die NIET te communie gaan, dragers zijn van dit profetisch aspect van de Kerk voor de wereld.“

Ik herlees nog even: “Hij getuigt daarvan op de eerste plaats voor zijn kinderen die misschien ooit zullen geroepen worden om zich voor het leven te engageren. Maar ook voor de rest van de gelovige gemeenschap. Ik bewonder de gelovige die dat doet omdat zijn gehoorzaamheid aan de Kerk een teken is van de grootheid van zijn geloof. Het is profetisch.”

En ik leg het even naast de volgende recente overweging van de Antwerpse bisschop Mgr. Bonny over hetzelfde onderwerp, die ervoor pleit om de communie zonder onderscheid aan iedereen te geven, uit bekommernis voor de kinderen:

“Bij de jaarlijkse vormselviering zit voor mij altijd een grote gemeenschap van kinderen, ouders, grootouders en familieleden. Ik weet uiteraard dat de meesten van hen slechts zelden deelnemen aan de Eucharistie. (…) Op het moment van de communie komen de meeste familieleden spontaan naar voren om de communie te ontvangen. Ik kan mij niet voorstellen wat het zou betekenen voor de kinderen en voor hun verdere band met de kerkgemeenschap als ik op dat moment de communie zou weigeren aan alle ouders en grootouders of andere familieleden die zich niet in een ’regelmatige’ huwelijkssituatie bevinden. Dat zou fataal zijn voor de liturgische viering, voor de relatie tussen deze families en de kerkgemeenschap, en vooral voor de verdere geloofsontwikkeling van de betrokken kinderen.” (Open brief Mgr. Bonny p.19)

Jeanine Gilis